Betalen naar Gebruik financiert groei stad

In augustus 2007 werd in Stockholm 'Betalen naar Gebruik' (BNG) ingevoerd voor automobilisten, ook wel congestion charge genoemd. Dit om drie redenen: minder auto's in de stad, vermindering uitstoot CO2 en financiering van de mobiliteitsprojecten. De resultaten zijn verbluffend: 22% minder autoverkeer in de spits en daardoor nauwelijks meer files, 14% minder CO2 uitstoot en dat terwijl de bevolking met 10% groeide. Ook wordt de uitbreiding van de metro (€5,7 miljard) voor de helft gefinancierd uit de opbrengsten van Betalen naar Gebruik. 

Draagvlak congestion charge

Waren de bewoners blij met de heffing? Nee en ja. Nu steunt 2/3 meerderheid van de bewoners van Stockholm het Betalen naar Gebruik. Ook de economie heeft ervan geprofiteerd, of anders gezegd: er zeker niet onder heeft geleden. De groei van GDP van de regio Stockholm ging van 1.1 trillion Zweedse kronen in 2010 naar bijna 1.8 trillion Zweedse kronen in 2021. 

De invoering ging niet zonder slag of stoot. BNG is lang omstreden geweest: de stad wilde het graag, de provincie (Stockholms län met 26 gemeenten) en de nationale overheid niet. Op een gegeven moment was het momentum daar: als pilot werd het BNG ingevoerd, van januari tot en met juli 2006, met daaropvolgend een referendum. Waar in eerste instantie een ruime meerderheid van de bevolking tegen was, na de proef van 7 maanden een groot deel van de bevolking voor en werd het Betalen naar Gebruik definitief ingevoerd. 

Hoe werkt het praktisch?

De tijden van BNG zijn van 6 uur in de ochtend, tot half zeven in de avond: in de avond en de nacht hoef je niet te betalen. De tarieven hangen af van het tijdstip. De duurste momenten zijn van 7:00–8:29 en 16:00–17:29: dan betaal je 45 SEK (zo'n €4,5 per keer). Overige momenten zijn tussen de 15 en 25 SEK. Per dag betaal je maximaal 135 SEK en kun je onbeperkt in- en uitrijden. BNG is een fiscale maatregel en wordt geïnd via een automatische incasso voor inwoners van Zweden. Buitenlanders dienen zich vooraf te registreren. Overigens hoeven motoren en scooters geen belasting te betalen. 

Openbaar vervoer drager groei van de stad

Stockholm kent net als andere Europese steden een forse groei. Ruim 10.000 inwoners per jaar komen erbij. Het toch al aanzienlijke OV-netwerk bestaande uit Pendeltåg (regionale treinen), Tunnelbana (metro), Lidingöbanan, Tvärbanan en Nockebybanan (tram), bussen en ferry wordt uitgebreid. 

Twee ontwikkelingen vallen op. 

1. Pendeltåg: dit is het voorstedelijk netwerk van de regio, gelijk aan de RER [Parijs] en S-Bahn [Berlin]. Momenteel zijn er vier hoofdlijnen met een lengte van 241 kilometer, 54 stations en op weekdagen rond de 368.000 instappers. Buiten de stad rijdt Pendeltåg op maaiveld, waar rondom de stations allerhande woonwijken worden gerealiseerd. In Stockholm zijn er drie stations: Stockholm Odenplan, Stockholm City en Stockholms södra. Als voorbeeld: Stockholm City, geopend in 2017 ligt op 44 meter diepte, nog onder 2 metrolijnen en het Centraal Station. Hier stappen dagelijks 64.000 reizigers in de trein. Het netwerk is in 1967 door de Zweedse Spoorwegen [SJ] aan de vervoerder in de regio Stockholm overgedragen: de SL. Opdrachtgever is de Region Stockholm die de rol heeft van vervoersautoriteit. Investeringen komen net als in Nederland van zowel de nationale overheid, als van de regionale vervoersautoriteit. 

2. Tunnelbana: uitbreiding van de metro van de regio Stockholm. Motto: "We are expanding the metro so that distances will become shorter as Stockholm grows larger". Momenteel heeft de regio Stockholm 100 metrostations, dit wordt tot 2034 uitgebreid met 18 stations in de gemeenten Stockholm, Järfälla, Nacka en Solna. Aan deze metrolijnen worden 130.000 woningen gebouwd voor 300.000 inwoners. Ook hier is de Region Stockholm als vervoersautoriteit en opdrachtgever voor de uitbreiding van de tunnelbana. 

Het netwerk wordt zowel aan de uiteinden verlengd, zoals bij de Blauwe lijn (noorden): Barkarbystaden en Barkarby. Ook wordt de storingsgevoelige knoop bij T-Centralen [Centraal Station] en traject Gamla Stan - Slussen verlicht door bij het huidige eindstation Kungsträdgården [in hartje stad] twee extra tunnels te maken. Enerzijds naar een nieuwe eindhalte op de oostoever [Nacka], anderzijds door bij de Tele2 Arena / Avicii Arena de nieuwe stations Gullmarsplan en Slakthusområdet te bouwen. Door het hoogteverschil zal het tussengelegen station Sofia op 100 meter diepte komen te liggen en met snelliften kunnen de perrons worden bereikt. Derde grootste uitbreiding ligt meer aan de zuidwestkant van de stad, tussen Fridhemsplan en Liljeholem naar Älvsjö. Aan deze nieuwe, gele lijn worden 48.000 woningen gerealiseerd. 

Governance

In 2020 is de realisatie gestart van de eerste lijnen en stations die in 2026 open gaan. Hieraan voorafgaand heeft een langdurige regionale onderhandeling plaatsgevonden, welke in 2014 resulteerde in het regionaal akkoord tussen de Stockholms län (provincie) en de vier betrokken gemeenten: Stockholm, Järfälla, Nacka en Solna. Deze vijf partijen zijn gezamenlijk gaan onderhandelen met de nationale overheid wat resulteerde in een afspraak in 2017 over Mobiliteit & Verstedelijking tussen Rijk & Regio met een totale waarde van €5,7 miljard. Waarbij de helft van de financiering komt uit de stad Stockholm via het Betalen naar Gebruik. De overige helft is voornamelijk afkomstig van de nationale overheid.