第5条 | Adembenemende autowegen en brandschone buitenruimte


Van de woonstraten kun je eten, zo schoon. Zo rustig ook: geen geparkeerde auto op straat te zien. De snelwegen zijn immens indrukwekkend: als slierten geklonterde spaghetti slingeren zij zich door het stedelijk landschap. Natuur, ja heel mooi om naar te kijken, niet om zelf te beheren. Japan, land van contrasten manifesteert zich ook in de horizontale ruimte: van stille straten met ruisende bomen tot waanzinnig rumoerige wegen. In dit laatste artikel van mijn studiereis over Transit Oriented Development neem ik je mee de straat op.  

Privaat parkeren van fiets en auto  

Japan is een autoland. Puur sang. Het Duitsland van Azië. Toyota, Honda, Mazda, Daihatsu, Nissan, Subaru, Lexus, Mitsubishi en Suzuki. Het zijn ook de vertrouwde Japanse automerken in ons land. 13% van alle auto’s die rondrijden in Nederland komt uit Japan. Wereldwijd is de Toyota Corolla jarenlang de best verkochte auto geweest, nu is dat de Tesla.  


Japan is een land van uitersten. Soms is de auto prominent aanwezig met adembenemende snelwegviaducten. Figuurlijk adembenemend, omdat deze viaducten van 2 of 3 lagen boven elkaar stedenbouw- en verkeerskundig indrukwekkend zijn gemaakt. Een gebied met gestapelde wegen een zeer urbane identiteit geven, zeker in combinatie met hoogbouw. Letterlijk adembenemend, omdat fijn- en stikstof zeer hoog zijn en de wegen veel herrie veroorzaken. Voordeel voor automobilisten is dat zij relatief snel via deze expressways [met tol] door de stad kunnen rijden.  


Japan is ongemerkt ook een fietsland. Japan kent een gemiddelde van 0,6 fiets per persoon, staat daarmee op de derde plek in de wereld. Fietsers hebben een andere status dan in Nederland: zij zijn als voetgangers. Het ontbreekt aan goede infrastructuur, al zijn er net als in Duitse en Franse steden goed bedoelde pogingen met belijning & bebording. Wat wel heel goed is zijn de fietsonderdelen van Shimano. Op vrijwel iedere verkochte fiets zitten ze wel: versnellingen en derailleurs. In Osaka hebben we het Shimano Bicycle Museum bezocht. Juweeltje van een tentoonstelling met de historie van 150 jaar fiets.  


Ondanks dat de auto in Japan zeer veel wordt gebruikt, is deze geparkeerd nauwelijks in het straatbeeld te zien. De auto is een privaat eigendom en zo ook je parkeerplaats, dit geldt ook voor de fiets. Het land kent geen publiek parkeren. Huh? Ja: de overheid heeft geen rol om de geparkeerde auto of fiets op straat te faciliteren.  


Voorwaarde die de overheid stelt is dat je binnen 2 kilometer van je huisadres een autoparkeerplaats dient te hebben. Dit is vastgelegd in de 'Shako shomei sho' (車庫証明). Auto parkeren in de parkeergarage van je woongebouw, een algemene parkeergarage of op een speciaal ingerichte parkeerplaats op straat [particulier terrein]. Kun je dit niet aantonen in een officieel document, dan mag je geen auto kopen. De politie reguleert het parkeren in Japan. Kosten voor een aanvraag zijn 2.100 yen [€14], kosten voor een parkeerbadge [sticker op je voorruit] zijn jaarlijks 500 yen [€3,25].  


Wat zijn de kosten voor bezoekersparkeren van de auto? In Minato, 1 van de 23 区 van Tokyo is het bijvoorbeeld 12.400 yen per 24h [€80], bij Shin-Ōsaka kost het parkeren naast het treinstation €13 per 24h [2.000 yen] en fietsparkeren in een woonwijk in Kyoto is 200 yen per dag [€1,30]. Opvallend is dat het aantal parkeerplaatsen bij de grote treinstations beperkt is: in de Transit Oriented Development [TOD] hebben zij nauwelijks een rol. Wel wordt gestimuleerd met lage parkeertarieven, dat automobilisten hun auto parkeren bij een voorstad-station en met een regionale trein of metro naar de werkgebieden komen in de centrale kernen van de metropolen.  


Met weinig ruimte en hoge prijzen is het niet raar dat 40% van de verkochte auto's in Japan klein is en dan ook nog eens vierkant in ontwerp. Dit komt door de belastingcategorie ‘keijidōsha’ licht voertuig een door de overheid gedicteerde maximale afmeting van 3,4 meter lang en 1,48 meter breed. Het maximumvermogen is 63pk en een motorinhoud van 660cc. Deze auto's zijn mateloos populair voor het doen van de boodschappen en het ophalen/brengen van familieleden. De auto's beschikken meestal over schuifdeuren, kunnen 4 volwassenen vervoeren en zijn zeer comfortabel ingericht. Door hun kleine afmeting kun je er gemakkelijk mee door de drukke steden rijden en eenvoudig parkeren op een kleine parkeerplaats.  


Natuur is vooral om naar te kijken  

De Japanse Tuin in Nederland is zeer geliefd. Zo heeft Den Haag de oudste en grootste Japanse tuin van  het land. In Japan heb je ook wel wat tuinen, maar minder dan je zou verwachten. Zoals een Nederlandse architect die woonachtig is in Tokyo het mooi verwoordde: "Japanners houden ervan om natuur te kijken, niet om het zelf te onderhouden". Het doorsnee huis in Japan heeft dan ook geen tuin. Net als op balkons staan er enkele potten met planten voor de woning. Rondom de woning vind je geen aangelegde tuin, maar veel verharding waar de eigen auto en fiets op geparkeerd kan worden.  


De straten zijn brandschoon en je bent niemand tot last in de publieke ruimte. Dit denken zit diep in de haarvaten van de Japanners. In Kyoto hadden we dan ook de wonderlijke situatie dat bewoners een initiatief hebben gestart om langs de Takase rivier 29 bomen te kappen. Waarom? Deze bomen geven alleen maar overlast door vallende bladeren. Bijzondere ervaring in de stad waar in 1997 het klimaatakkoord is gesloten om de broeikassen op de aarde te verminderen..  


Zijn Japanner dan wars van natuur? Nee! Ruim 85% van het oppervlak in Japan is natuur. De vele stadsparken, de shrines [tempels], keizerlijke paleizen in Kyoto en Tokyo en de Kofuns [grafheuvels] in Osaka zijn geliefde plekken om te bezoeken. Het jaarlijkse Hanami ('bloemen kijken') is een eeuwenoude traditie om samen met familie & vrienden het kersenbloesemfeest te vieren. In een periode van enkele weken ligt er een roze deken over het land. In de parken zijn vele picknicks. Buiten de steden doen Japanners aan shinrin [forest bathing]. Het zijn meditatieve wandelingen om de natuur diep op je te laten inwerken.  


Buitenruimte als spiegel van de ziel  

De buitenruimte weerspiegelt de cultuur, de ziel van het land. In Japan ben je in de publieke ruimte de ander niet tot last: je auto & fiets parkeer je op je eigen terrein. Op straat en in het openbaar vervoer ben je stil en gooi je geen troep op straat. Natuur is prachtig om naar te kijken, maar bij voorkeur niet om zelf te onderhouden. En ach, de drukte van een doorgaande weg, een snelweg op pilaren of fietsers op de stoep neem je maar voor lief. Net als in het openbaar vervoer is het reizen druk. Thuis vind je rust, in de natuur vind je rust. Rust om te genieten van een kop groene thee.